Hoe gaan docenten om met diversiteit en meertaligheid in de klas?

Multiculturele overtuigingen

Een zeer grote meerderheid van de leraren die de vragen invulden vond het heel belangrijk om leerlingen van verschillende culturele achtergronden de mogelijkheid te geven om vanuit hun eigen perspectief bij te dragen aan de les (figuur 1). In de wetenschappelijke literatuur over cultureel responsief lesgeven wordt deze benadering ook wel beschreven als het hebben van ‘multicultural beliefs’ (zie bijvoorbeeld Hachfeld et al., 2015). Docenten met deze overtuigingen willen ruimte bieden aan verschillen tussen leerlingen, en zoeken naar manieren om die verschillen op een respectvolle manier zichtbaar te maken. Het lijkt er op dat de meerderheid van de deelnemers aan Teacher Tapp ook op deze manier naar hun lessen kijkt.

Of toch kleurenblind?

Maar dan gebeurt er iets interessants. Als we dezelfde groep docenten vragen of zij vinden dat leerlingen altijd op dezelfde manier benaderd moeten worden, ongeacht hun culturele achtergrond, antwoordt een vrijwel even grote groep dat zij dat inderdaad belangrijk vindt (figuur 2). Dit lijkt juist te wijzen op ‘kleurenblinde overtuigingen’ wat inhoudt dat je liever meer nadruk legt op overeenkomsten dan op verschillen (zie bijvoorbeeld Rosenthal & Levy, 2010).

Er zijn verschillende verklaringen mogelijk voor deze ogenschijnlijke tegenstelling. Het zou kunnen dat leraren bij deze vraag vooral hebben bedacht dat ze nooit de ene leerling willen benadelen ten opzichte van een andere leerling. Daarnaast zou het kunnen dat leraren die ‘helemaal niet belangrijk’ hebben geantwoord, juist wel onderscheid willen maken in de manier waarop zij met verschillende leerlingen omgaan. Een enkele stelling kan hier geen uitsluitsel over geven; daar is uitgebreider onderzoek voor nodig. Desondanks geven deze en de vorige stelling wel aanleiding om na te denken over (on)gelijkheid als het gaat om interactie met leerlingen.  

Ongelijke behandeling voor gelijke uitkomsten?

In het Engels heb je een mooi verschil in taal dat helpend is bij het nadenken over de door ons geconstateerde spanning: ‘equal opportunities’ – wat betekent dat iedereen hetzelfde -gelijke- aanbod krijgt, en ‘equitable opportunities’ – wat betekent dat iedereen dat aanbod of die leergelegenheden krijgt die nodig zijn voor gelijke eerlijke uitkomsten. Dat kán dus een ongelijk (verschillend) aanbod zijn. Ongetwijfeld is het bieden van wat leerlingen nodig hebben wat de meeste docenten in hun onderwijs voor ogen hebben.

Meertaligheid

We vroegen docenten ook naar hoe zij omgaan met meertaligheid. Allereerst vroegen we leraren of zij andere thuistalen in hun lessen betrekken (zie figuur 3). In het basisonderwijs lijkt dit vaker te gebeuren dan in de andere sectoren. Het betrekken van andere talen in de lessen kan een manier zijn om leerlingen van verschillende culturele achtergronden vanuit hun perspectief te laten bijdragen aan de les (zie vraag 1 hierboven). Het aantal leraren dat dat middels taal doet is echter aanzienlijk lager dan het aantal leraren dat antwoordt het belangrijk te vinden ruimte voor eigen (cultureel) perspectief te bieden.

Leerlingen kunnen via verschillende talen wel een ander perspectief aan de gepresenteerde lesstof toevoegen, maar dat gebeurt niet vaak op die manier. Dat wordt nogmaals duidelijk wanneer we vragen of leraren het goed vinden als er in de moedertaal wordt overlegd tijdens de les (bijvoorbeeld tijdens activerende werkvormen). Van de leraren met een diverse klas geeft zo’n 60% aan dit ‘zelden of nooit’ goed te vinden (figuur 4).

Spanningsveld

Deze bevindingen geven een voorzichtig inkijkje in het spanningsveld dat ook in ander onderzoek naar voren komt (bijvoorbeeld Lavigne & Henrichs, in voorbereiding): Leraren hebben als taak al hun leerlingen optimaal voor te bereiden op het functioneren in de Nederlandse samenleving, en sterke beheersing van het Nederlands hoort daar natuurlijk ook bij. Toch laat onderzoek naar meertaligheid zien dat meertaligheid zeker niet ten koste hoeft te gaan van Nederlandse taalvaardigheid. Bovendien kan het meer flexibel omgaan met verschillende talen leiden tot een meer inclusief klimaat in de klas.